Door overmoed ontstaat slechts twist, maar bij hen die zich laten raden, is wijsheid (Spr. 13)

Exodus 37; Johannes 16; Spreuken 13; Efeziërs 6

Het parallellisme in de wijsheidsliteratuur van de Bijbel is divers. Wanneer we dit begrijpen helpt het ons om correcter na te denken over de Schrift. Het is makkelijk dit punt te illustreren met twee of drie soorten parallellisme, gekozen uit Spreuken 13.

Een aantal gevallen van parallellisme zijn gewoon tegengestelden. ‘Wie met wijzen omgaat, wordt wijs; maar wie met dwazen verkeert, wordt slecht’ (13:20). De tweede zin is bijna het tegenovergestelde van de eerste, en de twee zinnen samen herinneren er de lezers aan dat ze gevormd worden door het gezelschap waar ze tijd mee doorbrengen en door het advies waarnaar ze luisteren.

‘Wie zijn roede spaart, haat zijn zoon; maar wie hem liefheeft, tuchtigt hem reeds vroeg’ (13:24). De eerste zin kan een zweem van hyperbool vertonen, maar het contrast tussen de twee zinnen maakt de les van het hele vers duidelijk.

In sommige gevallen is de tweede zin niet het tegengestelde van de eerste zin, maar een uitbreiding ervan. ‘Het onderricht van de wijze is een bron des levens, om de strikken des doods te ontwijken’ (13:14). Natuurlijk is er een contrast tussen ‘leven’ en ‘dood’, maar toch is de gedachte van de tweede zin niet het tegengestelde van wat er in de eerste zin wordt uitgedrukt, maar een verdere uiteenzetting ervan. Dit wordt soms ‘stappenparallellisme’ genoemd.

Wellicht vereisen die spreuken de meest gerichte overdenking waarin de twee zinnen duidelijk bedoeld zijn als tegengestelden, maar waarin de verschillende delen op het eerste gezicht toch niet meteen tegenover elkaar staan. Dergelijke spreuken zijn lichtelijk provocerend. Elk van de twee zinnen wordt subtiel vormgegeven door de andere.

Hier zijn twee voorbeelden. ‘Door overmoed ontstaat slechts twist, maar bij hen die zich laten raden, is wijsheid’ (13:10). Louter formele parallellismen hadden wellicht gekozen voor ‘Door overmoed ontstaat slechts twist, maar nederigheid brengt vrede voort’. Maar de tekst van de Schrift nodigt uit tot grondiger analyse. ‘Wijsheid’ wordt in contrast geplaatst met ‘trots’ (of in de NBG-vertaling: ‘overmoed’) – hetgeen zachtjes verklaart wat wijsheid is, terwijl impliciet gezegd wordt dat trots gelijkstaat met dwaasheid. De twist uit de eerste zin wordt opgewekt door de hoogmoedige weigering naar andere gezichtspunten te luisteren of advies aan te nemen.

Of opnieuw: ‘Ieder schrander mens handelt met overleg, maar een zot kraamt dwaasheid uit’ (13:16). Een eenvoudig contrast zou gekozen hebben voor: ‘Ieder schrander mens handelt met overleg, maar een zot handelt uit onwetendheid (of dwaasheid)’. Maar de tweede zin zegt dat de zot zijn dwaasheid duidelijk maakt. De twee zinnen worden wederkerig verklaard.

De voorzichtige man handelt met overleg (zin 1) en toont daarmee zijn wijsheid; de zot handelt uit dwaasheid, en maakt die daarmee voor iedereen duidelijk. Denk in dit licht na over Psalm 14:1!


Eigen vertaling van de overdenking bij 26 maart uit 'For the Love of God - Volume 2'. Dit is een dagboek door D.A. Carson, uitgegeven in 1999 door Crossway Books. Volumes van het dagboek kunnen in het Engels online gevolgd worden via de blog For the Love of God (The Gospel Coalition). For the Love of God volume II is beschikbaar in pdf-formaat voor gratis download via deze link naar For the Love of God Volume II. Met toestemming overgenomen van Crossway, de uitgeverstak van Good News Publishers, Wheaton, IL 60187, www.crossway.org Rechten Nederlandse vertaling: Jan Leplae – Niets van deze vertaling mag overgenomen worden zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming.