'De vreze des HEREN vermeerdert de dagen, maar de jaren der goddelozen worden verkort' (Spr. 10)

Exodus 34; Johannes 13; Spreuken 10; Efeziërs 3

Spreuken 10 opent een nieuw onderdeel in het boek Spreuken, in veel Nederlandse vertalingen getiteld ‘Spreuken van Salomo’ (bijv. NBV) (vergelijk met de hoofdingen van andere onderdelen voor hoofdstuk 25, 30 en 31). Mensen die deze hoofdstukken bestuderen debatteren erover in hoeverre elk van deze onderdelen dan wel geordend is, of gewoon losse verzamelingen spreuken bevat. Bijna iedereen is het er echter over eens dat heel frequent bepaalde thema’s een gedeelte overheersen.

Het is bijvoorbeeld de moeite waard om doorheen hoofdstuk 10 te lezen en elk woord aan te duiden dat gerelateerd is aan het menselijk spreken: mond, lippen, leugenlip, tong, enzovoort. Spreuken 10:19 is een uitgelezen voorbeeld: ‘In veelheid van woorden ontbreekt de overtreding niet, maar wie zijn lippen bedwingt, is verstandig’.

In plaats van dit thema uit te spitten, wil ik vandaag nadenken over wat een spreuk is. Een spreuk is geen rechtspraak, d.w.z. een stuk wetgeving die een specifiek geval behandelt. Het is al evenmin een ongebreidelde belofte. Dit heeft zijn invloed op hoe je Spreuken interpreteert.

Bekijk bijvoorbeeld 10:27: ‘De vreze des HEREN vermeerdert de dagen, maar de jaren der goddelozen worden verkort’. Indien dit een ongekwalificeerde belofte is, volgt daaruit dat de rechtvaardige mensen altijd langer zouden leven dan de onrechtvaardige mensen. Vind dus iemand die op relatief jonge leeftijd sterft, en je weet dat je te maken hebt met een slechte mens. En iemand die 100 jaar wordt moet in dit geval wel een rechtvaardig persoon zijn.

Maar we weten maar al te goed dat de wereld niet zo is. Godvrezende jonge mensen overlijden soms aan kanker. Terwijl we ons doorheen het boek Job werkten, waren we ons pijnlijk bewust dat verderfelijke mensen soms een rijpere leeftijd bereiken. En wat zullen we zeggen van mensen die onverwachts om het leven komen in verkeersongevallen, of in stormen en andere ‘daden van God’, of in vervolging?

Betekent dit dan dat Spreuken 10:27 alle betekenis verliest? Nee, natuurlijk niet. Maar het is een spreuk, geen ongebreidelde belofte. Een spreuk is een wijs gezegde, een aforisme. De meeste van de spreuken in dit boek bieden wijze, generaliserende conclusies over hoe de wereld werkt onder Gods voorzienige regering.

De vreze des Heren voegt werkelijk jaren toe aan iemands leven: over het algemeen genomen zal een leven dat op die manier geleefd wordt minder schadelijke gewoontes aannemen, zal het ook leren vertrouwen en daardoor de stress reduceren, zal het hard werk dat voor de Heer verricht wordt hoog achten, zal het genieten van familie en vrienden, enzovoort – en in Gods universum hebben al deze dingen hun effect. Niets van dit alles betekent dat een godvruchtig persoon niet jonger kan sterven dan een ongoddelijk persoon.

Wel betekent het dat in een specifieke groep mensen, degenen die de Heer vrezen in het algemeen langer zullen leven dan wie dit niet doen. Dit is de zegen van God; de Heer heeft het universum op die manier georganiseerd en blijft er voorzienig over regeren.


Eigen vertaling van de overdenking bij 23 maart uit 'For the Love of God - Volume 2'. Dit is een dagboek door D.A. Carson, uitgegeven in 1999 door Crossway Books. Volumes van het dagboek kunnen in het Engels online gevolgd worden via de blog For the Love of God (The Gospel Coalition). For the Love of God volume II is beschikbaar in pdf-formaat voor gratis download via deze link naar For the Love of God Volume II. Met toestemming overgenomen van Crossway, de uitgeverstak van Good News Publishers, Wheaton, IL 60187, www.crossway.org Rechten Nederlandse vertaling: Jan Leplae – Niets van deze vertaling mag overgenomen worden zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming.